Tak się złożyło, że ja jestem jego rówieśnikiem, zaś w Monasterzyskach spędziłem bez mała pięć lat II wojny światowej (wrzesień 1939 - czerwiec 1944). Więc nie wykluczone, że spotykaliśmy sie wówczas w tym miasteczku. W każdym bądź razie powinniśmy chodzić do tej samej klasy w jedynej polskiej szkole podstawowej w 1940-1941 r... Jednakże on w ogóle nie uczęszczał do szkoły podstawowej, gdyż chorował wówczas na zapalenie stawu kolanowego. Z konieczności uczył się sam w domu. Podobnie, jak ja, sam nauczył się czytać cyrylicę i uczył się też gry na skrzypcach.
Tym nie mniej ta zbieżność wieku i zamieszkania spowodowała moją sympatyczną znajomość z ks. Tadeuszem Zaleskim. Natomiast książka Kronika życia pozwoliła mi na skonfrontowanie dat wydarzeń, zapisanych w mej książce biograficznej Wspomnienia 1930-80, napisanej kilka lat wcześniej. Przy czym ja nie dysponowałem żadnymi pisanymi pamiętnikami i kroniką:
Monasterzyska 140 km od Lwowa, 15 km od Buczacza. Od 9.09.1939 sznury samochodów do Zaleszczyk, od 14.09. tabory wojskowe, 18.09 w południe wkroczenie Armii Czerwonej. Trzęsienie ziemi w nocy 10/11.11.1939, Wymiana pieniędzy (złote na hrywny) w grudniu, od 01.1940 zmiany administracyjne. Zima bardzo mroźna, 24.03 wybory do Werchnej Rady USSR.
W 06.1941 Ukraińcy zabili prokuratora rosyjskiego, który był na tropie bandytów, jacy wymordowali Polaków w Kołodnem. Dnia 4.07. Niemcy zajęli Monasterzyska. W nocy 3.07. we wsi Czechów zabito 17 osób w tym 11 Polaków (6 dzieci). Następnie kolumna ukraińskich rezunów, uzbrojonych w siekiery, noże, widły i kosy pomaszerowała w kierunku sąsiedniej czysto polskiej wsi Słobódka Dolna tuz obok Monasterzysk. Lecz po drodze została ostrzelana przez wycofujące się rozproszone oddziały rosyjskie i rozbita.
4.07 Niemcy zajęli Monasterzyska. Ukraińcy witali Niemców kwiatami jako wyzwolicieli. Zaś 6.07 metropolita lwowski obrządku grecko-katolickiego Andrzej Szeptycki zarządził modły dziękczynne w intencji zwycięskiej armii hitlerowskiej.
Wiosna 1942 r. głód w Galicji Wschodniej, ludzie puchnęli z głodu, epidemia czerwonki i tyfusu. Od zimy 1942/43 u Jana Zaleskiego nasiliła się choroba stawu kolanowego. 14.07.1943 przejście przez Monasterzyska oddziałów partyzanckich Sidora Kowpaka z Wołynia w Karpaty Wschodnie. Jesienią niemiecki Arbeitsamt w Monasterzyskach proponował ukraińskiej młodzieży werbunek do dywizji SS-Galizien lub wyjazd na roboty do Rzeszy.
W dniu 28.02.1944 wieczorem banderowcy z UPA dokonali podstępnego napadu na wieś Korościatyń, 4 kilometry od Monasterzysk, dokonując rzezi 150 polskich mieszkańców ipaląci zabudowania wsi. 26.03 Rosjanie przejściowo opanowali Monasterzyska, Niemcy wyparli ich 4.04. Nocami nękające bombardowania wybranych obiektów przez kukuruźniki. Front ustabilizował się w rejonie Buczaczu, w Monasterzyskach wielkie ilości kwaterujących żołnierzy niemieckich. Ostatecznie miasto zajęte zostało przez Rosjan w ich letniej ofensywie w nocy 21/22.07.1944 r.
04.2017