3. Wielkie Księstwo Moskiewskie (1340-1500)


W 1340 r. Księstwo Moskiewskie przekształciło się w Wielkie Księstwo Moskiewskie. Poczynając od Iwana I Kality, władcy księstwa zapoczątkowali długotrwały proces jednoczenia księstw wschodnioruskich, dokonywany w drodze dobrowolnych fuzji, bądź podbojów. Księstwo Moskiewskie, jako pierwsze, podjęło też walkę z dominacją mongolską. Pierwsze swe duże zwycięstwo nad Tatarami odniosły wojska ruskie, pod wodzą Dymitra Dońskiego, w 1380 r. w bitwie na Kulikowym Polu nad Donem.
Po ponownym zajęciu Moskwy w 1382 r. przez Tatarów Wielkie Księstwo Moskiewskie i większość księstw ruskich znajdowały się w pełnej zależności od chanów Złotej Ordy. Starali się oni nie dopuścić do ponownego jednoczenia się księstw ruskich, podsycali separatyzm i antagonizmu miedzy nimi. Moskwa obciążona została największymi daninami. Mimo to utrzymała ona swą dominację wśród innych księstw. Uznały jej supremację nawet księstwa Riazania i Niżnego Nowogrodu, które wcześniej wsparły tatarskiego chana Tochtamysza w wyprawie na Moskwę. Zresztą w Złotej Ordzie rozpoczęły się wówczas wojny domowe i jej nacisk na Ruś zelżał.
Dzieło zjednoczenia kontynuował intensywnie zwłaszcza książę Iwan III Srogi, przyłączając do swej domeny księstwa Tweru i Nowogrodu. W 1472 r. poślubił on bratanicę ostatniego cesarza bizantyjskiego Paleologa, w związku z czym, wobec upadku Cesarstwa Bizantyjskiego, uważał się potem za dziedzica całego Kościoła Prawosławnego. Iwan III uniezależnił się też całkowicie od dominacji tatarskiej Złotej Ordy (1480). Przestał mianowicie płacić podatki lenne chanowi tatarskiemu, a następnie odparł kilka jego odwetowych wypraw. Złota Orda upadła ostatecznie w 1502 r., pobita przez krymskich Tatarów.
Przez cały czas istnienia Księstwa Wielkomoskiewskiego panowali w nim książęta dynastii Rurykowiczów. Byli to: Siemion Dumny (1340-1353), Iwan II Piękny (1353-1359), Dymitr Doński (1359-1389), Wasyl I (1389-1425), Wasyl II Ślepy (1425-1462) i Iwan III Srogi (1462-1505). Za Iwana III księstwo powiększone zostało o księstwa Jarosławskie oraz Nowogrodzkie i stało się jednolitym państwem narodowym, została rozbudowana Moskwa, jako stolica, a także Kreml, jako rezydencja władcy. Równocześnie państwo zaczęto nazywać grecką nazwą Rusi: Rossija - Rosja.