Polityka Brytanii w regionie śródziemnomorskim 1942-45
- Pamiętniki Harolda Macmillana
Harold Macmillan (1894-1986), polityk Partii Konserwatywnej, wieloletni poseł Izby Gmin, od 1940 r. na różnych wysokich stanowiskach w administracji rządowej Wielkiej Brytanii, m.in w latach 1942-1945 kierował Aliancką Komisją Kontroli, decydującą o polityce brytyjskiej na obszarze śródziemnomorskiego teatru wojennego. Później dwukrotny premier w latach 1957-1963.
W 1981 r. opublikowane zostały jego 7-tomowe „Pamiętniki 1914-1945”. Poniżej skrót politycznych wątków z dwóch tomów, tyczących lat 1938-1945.
Lata 1933-1938. Ludzie, którzy rządzili Wielką Brytania w okresie po przejęciu w 1933 r. władzy w Niemczech przez Adolfa Hitlera, byli mu w znacznej mierze przychylni i prowadzili politykę ugody, interesów i ustępstw wobec nazistowskiej III Rzeszy i faszystowskich Włoch w Europie. Natomiast cierpieli na brak zaufania do polityki prowadzonej przez Związek Radziecki, co dotyczyło zwłaszcza konserwatywnej elity arystokratycznej. Tymczasem zjednoczenie wysiłków Brytanii, Francji i ZSRR mogło pohamować zapędy Hitlera i Mussoliniego.
Po aneksji Austrii 13 marca 1938 r. przez Niemcy Rosjanie zaproponowali zwołanie konferencji czterech mocarstw do omówienia środków zaradczych w związku z gwałtownie pogarszającą się sytuacją międzynarodową. Trzy dni później 22 marca, premier Chamberlain i minister spraw zagranicznych zalecili gabinetowi brytyjskiemu odrzucenie tej propozycji.
Monachium. W dniu 12 września 1938 r. Hitler w Norymberdze przedstawił swe żądania w sprawie przyłączenia czeskich Sudetów do III Rzeszy. Chamberlein poleciał wówczas samolotem do Niemiec na spotkanie i rozmowy z Hitlerem w Berchtesgaden. Tam zaproponował zwołanie konferencji czterech państw” Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec i Włoch, która odbyła się 30 września w Monachium. Minister spraw zagranicznych Eden chciał wciągnąć do rozmów także Związek Radziecki, ale premier i inni zdecydowanie odrzucili ten pomysł. Na konferencja w Monachium zdecydowano o przekazaniu Sudetów III Rzeszy i Chamberlain powrócił do Londynu w aureoli obrońcy pokoju, spotkały go owacje i pochlebstwa.
Propozycja paktu zbiorowego bezpieczeństwa. Jeszcze 10 marca 1939 r. Chamberlain oświadczył w Izbie Gmin, że „Europa wkracza w okres ciszy i spokoju”. Lecz 15 marca wojska niemieckie wkroczyły do Pragi. Wtedy 18 marca Rosjanie zaproponowali zwołanie konferencji z udziałem Brytanii, Francji, ZSRR, Polski, Rumunii i Turcji „celem uzgodnienia sposobów przeciwstawienia się agresji”. Chamberlain odrzucił tę inicjatywę jako przedwczesną, Polacy zaś nie zgodzili się na jego projekt ogłoszenia wspólnej deklaracji trzech mocarstw – Brytanii, Francji i ZSRR – do której miałaby następnie przyłączyć się Polska. Równocześnie 31 marca zagwarantował Polakom, że w razie jakiejkolwiek akcji, zagrażającej ich niepodległości, rząd brytyjski zrobi wszystko, żeby przyjść im z pomocą.
Propozycja sojuszu trójstronnego. ... 16 kwietnia 1939 r. Rosja wysunęła propozycję zawarcia trójstronnego sojuszu – Brytanii, Francji i Rosji. Była to ostatnia szansa Litwinowa. Również nasza. Churchill powiedział później: „Gdyby pan Chamberlain po otrzymaniu rosyjskiej propozycji odpowiedział np.: Dobrze, połączmy nasze siły, nasz parlament wyraziłby swoją zgodę, Stalin też i historia mogłaby się potoczyć zupełni innym torem”. Rząd brytyjski nie wywarł nacisku na Polskę i Rumunię, żeby stanęły w jednym szeregu z koalicją antyniemiecką. Odrzucił propozycję Rosji, żeby zawrzeć z nią umowę wojskową i udzielić wspólnej gwarancji francusko-brytyjsko-rosyjskiej wszystkim państwom graniczącym z Rosją od Bałtyku do Morza Czarnego. Zamiast tego rząd brytyjski zaproponował, żeby gwarancje udzielone zostały tym państwom oddzielnie przez każde mocarstwo.... W odpowiedzi 3 maja odwołany został ze swego stanowiska komisarz ds. zagranicznych M. Litwinow, zwolennik współpracy z Zachodem i zbiorowego bezpieczeństwa pod egidą Ligi Narodów. Miejsce jego zajął Wiaczesław Mołotow. Pod naciskiem parlamentu (Lloyd George i Churchill) Chamberlain zgodził się wtedy na rozpoczęcie rozmów politycznych w Moskwie, wysyłając jednakże drugorzędnych polityków (William Strang). Również brytyjska i francuska misje wojskowe, jakie miały przedyskutować projekt umowy wojskowej, złożone zostały z oficerów niskiej rangi, którzy nie śpiesząc się, odbyli podróż do Leningradu drogą morską, a do Moskwy dojechali dopiero 11 sierpnia.
Rozmowy moskiewskie skończyły się niepowodzeniem i zostały przerwane 23 sierpnia, po podpisaniu układu o współpracy gospodarczej i nieagresji między III Rzeszą i Związkiem Radzieckim, tzw. Pakt Ribbentrop – Mołotow. Po czym 1 września rozpoczął się atak wojsk niemieckich na Polskę.
Wojna w Polsce. W niedzielę 3 września 1939 r. o 9 rano przekazane zostało Niemcom ostateczne brytyjskie ultimatum o zaprzestanie agresji w Polsce, z wyznaczonym 2-godzinnym terminem. O godz. 11 w Izbie Gmin Chamberlain w przemówieniu do narodu ogłosił, że Wielka Brytania jest w stanie wojny z III Rzeszą. Ale mówił tak, jakby raczej chciał usprawiedliwić samego siebie, niż wezwać naród brytyjski do walki.
...W początkowym okresie niezdolni byliśmy do podjęcia jakiejkolwiek skutecznej akcji w obronie Polski. Jedyną pomocą mógłby być atak francuski na Niemcy. Ale Francuzi tak bardzo bali się o siebie, że rząd nie tylko nie pozwalał armii zaatakować Niemców od zachodu, ale obawiając się odwetu błagał nas, byśmy nie bombardowali Niemców z powietrza. Rząd francuski był skłócony, a naród załamany. Wiele ludzi miało jeszcze nadzieję, że w jakiś sposób da się uniknąć prawdziwej wojny.
Najbardziej zaskakującym zjawiskiem świadczącym o tym, że rząd brytyjski nie panuje nad sytuacją, było powolne tempo mobilizacji kraju, przynajmniej jeśli chodzi o przemysł i życie gospodarcze. Nadal w styczniu 1940 r. było 1.300 tys. bezrobotnych. Zamiast zaatakować niemieckie lotniska i węzły komunikacyjne, co mogłoby nieco osłabić nacisk na nieszczęsnych Polaków, jedyną rzeczą, na którą sobie pozwoliliśmy była tak zwana później „wojna confetti”, zrzucanie ulotek propagandowych na miasta niemieckie....
Wojna fińsko-rosyjska. Rozpoczęta w grudniu 1939 r., wykazała złą organizację i niedostateczne wyszkolenie Armii Czerwonej, ponoszącej duże straty w walkach ze znacznie słabszym przeciwnikiem. Finowie wspomagani byli dostawami materiałowymi i nielicznymi oddziałami ochotników przez państwa skandynawskie, a także na niewielką skalę przez Francje i Wielką Brytanię.
W ostatnich dniach lutego 1940 r. Rosjanie przełamali jednak linię Mannerheima i zmusili Finów do cofnięcia się. Zaproponowali też wtedy zawarcie rozejmu na warunkach nieco korzystniejszych niż Finowie mogli się spodziewać. Zwrócili się oni jeszcze z apelem o udzielenie im pomocy przez Niemców, którzy doradzili jednakże przyjęcie warunków radzieckich i 12 marca zawarty został traktat pokojowy. Finowie odstąpili strategiczny Półwysep Hanko w Zatoce Botnickiej, cały Przesmyk Karelski z miastem Wyborg i pas terenu wzdłuż płn. wybrzeża Jeziora Ładoga, mieli ponadto zapłacić wysokie odszkodowanie wojenne. Klęska Finlandii była powodem dymisji premiera Francji Daladiera
Wojna na Zachodzie. W nocy z 8 na 9 kwietnia 1949 r. wojska niemieckie zaatakowały Danię i wszystkie ważniejsze porty norweskie. Dania zajęta została w ciągu jednego dnia, Norwegia po kilku tygodniach. W maju Wehrmacht przekroczył granice Belgii, Holandii i Luksemburga, a następnie Francji, zwyciężając wszędzie dzięki zdecydowanym szybkim działaniom zagonów pancernych i lotnictwa. Na początku czerwca Ekspedycyjny Korpus Brytyjski i część wojsk francuskich ewakuowane zostały (ok. 320 tys. żołnierzy) do wielkiej Brytanii. Na plażach portu Dunkierki Anglicy stracili 880 dział polowych, 310 ciężkich, ok. 500 przeciwlotniczych, 650 działek p-panc., 6400 rusznic p-panc., 11 tys karabinów maszynowych, 700 czołgów, 45 tys. samochodów osobowych i ciężarowych.
Po powietrznej „Bitwie o Anglię”, dzięki wzmożonej produkcji fabryk lotniczych, brytyjskie dywizjony myśliwskie rozporządzały większą ilością samolotów niż na jej początku. Wówczas Niemcy zmienili taktykę i rozpoczęli bombardowanie dużych miast, Londynu w szczególności. Ich naloty z różnym natężeniem trwały od 7 września do maja 1941 r.
14 czerwca 1940 Niemcy weszli do Paryża, wcześniej rząd francuski przeniósł się do Bordeaux, portu nad Atlantykiem. Brytyjczycy zaproponowali wówczas utworzenie Unii Francusko-Brytyjskiej, mając na uwadze dalszy opór Francuzów w oparciu o terytoria zamorskie i silną francuską flotę wojenną. Lecz większość rządząca reprezentowała defetyzm, francuski premier Reynand podał się do dymisji, a prezydent Albert Lebrun powierzył utworzenie gabinetu marszałkowi Petainowi. Prawie natychmiast rozpoczął on pertraktacje w sprawie zawieszenia broni, jakie doprowadziły do kapitulacji francuskiej armii i podziału kraju na dwie strefy: okupowaną i nie okupowaną. Rząd francuski przeniósł się wtedy do Vichy i zerwał stosunki dyplomatyczne z Wielką Brytanią. USA uznały nowy rząd. Ministrem spraw zagranicznych został Laval, filofaszysta.
23 czerwca 1940 r. gen. de Gaulle utworzył w Londynie Tymczasowy Komitet Narodowy, który uznany został przez rząd brytyjski za organ reprezentujący „Niezależnych Francuzów”.
Afryka północna, Włochy. 8 listopada 1942 dokonane zostało lądowanie aliantów na wybrzeżach Algierii i Maroka. Już następnego dnia w Tunisie, za zgodą naczelnego rezydenta francuskiego, zaczęły lądować wojska niemieckie, a 11 listopada Niemcy zajęli Francję Vichy.
W styczniu 1943 r. w Casablance odbyła się dwustronna konferencja, przydenta Roosevelta i premiera Churchila, na której uzgodnili oni swe plany wspólnego kontynuowania wojny w Europie. W dniu 13 maja 1943 zakończona została kampania w Tunezji przez zajęciu Tunisu i Bizerty, 10 lipca wojska sprzymierzone dokonały desantu na Sycylię, po czym 25 lipca upadł rząd Mussoliniego i jego partii faszystowskiej. Po puczu Włochy obsadzone zostały przez wojska niemieckie, koncentrując się głównie w rejonie Rzymu.
Nowy rząd włoski, kierowany przez premiera 72-letniego marsz. Badoglio, kontynuował działania wojenne, ale też od razu nawiązał tajne rozmowy rozejmowe, jakie prowadzono w Lizbonie. 3 września alianci lądowali na Półwyspie, po drugiej stronie Zatoki Messyńskiej, nie napotykając żadnego oporu. Desant, dokonany 8 września pod Salerno w celu zajęcia Neapolu, był rzeczą znacznie trudniejszą, choć obyło się bez większych walk, a następnego dnia ogłoszony został rozejm, przy czym w nocy marsz. Badoglio i król Wiktor Emanuel III uciekli z Rzymu samochodem na wybrzeże adriatyckie, stamtąd odjechali krążownikiem do Brindisi. Po rozejmie Niemcy rozbroili i internowali wojska włoskie, skierowując swe dywizje na południe przeciw desantom alianckim. 13 września Włochy wypowiedziały wojnę Niemcom, co nie miało już większego znaczenia.
Przed nacierającymi, z południowych wybrzeży Włoch i przyczółka pod Salerno, wojskami alianckimi, Niemcy organizowali kolejne linie obronne w poprzek Półwyspu. Pod koniec listopada alianci zatrzymani zostali na Linii Gustawa pomiędzy Neapolem a Rzymem. Celem przełamania impasu, 22 stycznia alianci dokonali 22 stycznia 1944 r. wielkiego desantu morskiego swych wojsk w Anzio w pobliżu Rzymu. Lecz desant ten okrążony został przez wojska niemieckie marsz. Kesselringa, który po zgromadzeniu odpowiednich sił, skutecznie kontratakował, blokując wojska anglo-amerykańskie na niewielkim przyczółku. Linia Gustawa, z głównym punktem oporu pod Monte Cassino, przełamana została dopiero w połowie maja i 5 czerwca 1944 r. alianci weszli do Rzymu.
Przy wyzwalaniu kolejnych obszarów Włoch władzę na nich przejmował rząd Badoglia, opierając się na istniejących dotychczasowych strukturach urzędniczych. Nie zawsze to było możliwe, gdyż miejscowa ludność protestowała i dochodziło też do linczów b. działaczy faszystowskich. Także król włoski, skompromitowany 20-letnią współpracą z faszyzmem Mussoliniego, został zmuszony do abdykacji, zresztą kompromisowo, na rzecz swego syna, księcia Piemontu.
Rząd Badoglia domagał się przyznania Włochom pozycji pełnoprawnego sojusznika. Powołana dla celów okupacji Sojusznicza Komisja Kontroli, kierowana przez Harolda Macmillana była skłonna przychylić się do tych żądań. Utworzony po zajęciu Rzymu nowy rząd włoski sformowany został z przedstawicieli czterech największych partii włoskich, w którym głównymi filarami byli de Gasperi, przywódca Partii Chrześcijańskich Demokratów i Palmiro Togliatti, przywódca Włoskiej Partii Komunistycznej. Rząd ten stabilizował sytuację na wyzwalanych terytoriach i przetrwał do czerwca 1945 r. Marsz. Badoglio został zdymisjonowany, groziło mu aresztowanie i sąd za działalność faszystowską u boku Mussoliniego. Lecz za rekomendacją dowództwa alianckiego, wobec którego podpisał układ rozejmowy, pozostawiono go w spokoju. Podobnie zresztą jak wielu innych działaczy i dygnitarzy faszystowskich, mimo warunków bezwzględnej kapitulacji, ustalonych w Casablance.
Końcowa ofensywa wojsk anglo-amerykańskich na Północne Włochy rozpoczęła się 9 kwietnia 1944 r. Niemcy masowo poddawali się, część terytoriów wyzwolona została przez włoskich partyzantów. Główną troską aliantów było wtedy, by przed zbyt wczesnym wycofaniem się Niemców na wolnych obszarach nie zaistniały rządy komunistyczne. Ale we Włoszech partyzanci składali broń bez oporu. Byli oni wcielani do włoskiej armii lub osadzani w specjalnych obozach, gdzie mieli zapewnione utrzymanie do czasu powrotu do swych rodzin i pracy.
Traktat rozjemczy zawarty został na froncie włoskim 29 kwietnia, a kapitulacja wojsk niemieckich 2 maja, na kilka dni przed końcem wojny.
Jugosławia. Po agresji niemieckiej na Jugosławię młodociany król Piotr przeniósł się do Kairu, a nastepnie do Londynu, gdzie powstał emigracyjny rząd jugosłowiański. W 1941 r. utworzone zostały odziały partyzanckie tzw. czetników pod wodzą Mihajlovicia, podporządkowane królowi i rządowi na emigracji. Z pomocą przyszli im brytyjscy oficerowie łącznikowi, ale czetnicy nigdy nie wykazywali większej aktywności w walce z Niemcami, a później nawet współpracowali z nimi. Równolegle w 1941 r. rozwinęła się aktywna partyzantka komunistyczna z Josipem Broz Tito na czele. Brytyjscy oficerowie łącznikowi zgłosili się do niej dopiero w maju 1943 r.
Gdy na jesieni 1943 r. upadł rząd Mussoliniego we Włoszech, partyzanci Tity rozbroili kilka dywizji włoskich, mocno się dozbrajając. W listopadzie Broz Tito utworzył rząd tymczasowy. Na konferencji w Teheranie wszyscy trzej sojusznicy postanowili poprzeć ten rząd. Tylko Amerykanie byli niechętni i jeszcze częściowo wspierali czetników. Churchill zdecydowanie popierał Tito, gdyż pod jego rozkazami walczyło z Niemcami prawie ćwierć miliona partyzantów i posiadał on wielki autorytet w kraju, podczas gdy znaczenie Mihajlovicia było minimalne. Churchill liczył zresztą, że wkrótce wojska anglo-amerykańskie przebiją się przez Istrię do Jugosławii i Austrii. Jednym z oficerów łącznikowych przy Tito był syn Winstona Churchilla, Randolph. W sierpniu 1944 r. Tito przybył do Włoch, gdzie w Neapolu spotkał się z Churchillem, celem uzgodnienia przyszłości Jugosławii, Ustalono, że Jugosławia zostanie monarchią konstytucyjną, ale król będzie mógł wrócić dopiero po plebiscycie ludności. Rozmowy trwały jeszcze kilka miesięcy. W międzyczasie Jugosławia została wyzwolona przez Armię Czerwoną i pełnię władzy przejęła administracja Tity. W listopadzie 1945 r. odbyły się wybory do Zgromadzenia Ustawodawczego, które ogłosiło Jugosławię republiką. Uchwalono nową konstytucję państwową, nowy rząd Federacyjnej Ludowej Republiki Jugosławii został w ciągu kilku miesięcy uznany przez wszystkie mocarstwa koalicyjne i świata.
Albania. Od 1942 r. w Albanii działało, zorganizowane przy pomocy wywiadu brytyjskiego, ugrupowanie niepodległościowe Abasa Kupi o nastawieniu proalianckim i antykomunistycznym. Lecz od 1943 r. ruch oporu zdominowany został zdecydowanie przez komunistów albańskich, kierowanych przez gen. Enver Hodżę. Jego Armia Wyzwolenia Narodowego, zorganizowana przy pomocy jugosłowiańskiej, w połowie 1944 roku kontrolowała 75% terytorium Albanii. Po wycofaniu się wojsk niemieckich Hodża przejął władzę w całej Albanii, zaś Kupi udał się na emigrację do Londynu.
Grecja. W 1940 r. po opanowaniu Grecji przez Niemców, utworzyli oni tam rząd marionetkowy, nie mający jednak większego oparcia w społeczeństwie. W kraju szybko rozwinął się ruch oporu, skupiony we Froncie Wyzwolenia Narodowego (EAM), jaki wiosną 1942 r. utworzył własne siły partyzanckie ELAS. Powstały też inne pomniejsze ugrupowania partyzanckie republikańskie i umiarkowanej lewicy. Dowództwo brytyjskie skierowało do nich swych oficerów łącznikowych i agentów wywiadu, a następnie poważną pomoc wojskową w postaci licznych doradców wojskowych, broni, amunicji, żywności i pieniędzy. Brytyjczycy starali się też podporządkować politycznie wszystkie organizacje oporu rządowi emigracyjnemu. W tym celu zorganizowali szereg wspólnych narad w Kairze, gdzie król grecki i rząd emigracyjny przenieśli się wiosną 1943 r. z Londynu. Od początku główne rozbieżności dotyczyły żądań likwidacji ustroju monarchistycznego na rzecz republiki. Król nie zgadzał się jednak na żadne propozycje urządzenia plebiscytu w tej sprawie. Za likwidacją królestwa opowiedzieli się też: arcybiskup Aten i wielu polityków w rządzie emigracyjnym, a w szeregach regularnej armii greckiej i w jednostkach marynarki wojennej, które Brytyjczycy chcieli przerzucić na front włoski, wybuchł bunt, stłumiony siłą przez aresztowania i głodem.
Następnie Brytyjczycy doprowadzili do utworzenia w maju 1944 r. w Libanie nowego greckiego rządu jedności narodowej, z udziałem także EAM, pod przewodnictwem Papandreu, po czym nowy rząd przeniósł się do Salerno we Włoszech, na południe od Neapolu. Do września 1944 r. Brytyjczycy przeprowadzili też wszystkie przygotowania, związane z przerzutem własnych i greckich wojsk do Grecji, po ewakuacji okupantów niemieckich. Faktycznie pod naporem ofensywy Armii Czerwonej na Bałkanach, wojska niemieckie rozpoczęły na początku października szybką ewakuację wysp greckich, Peloponezu i całego kraju, przy czym północną część Grecji zajęli Bułgarzy.
Pierwsze konwoje okrętów brytyjskich dotarły do portu w Pireusie 16 października. Ludność Aten przywitała wojska brytyjskie z entuzjazmem. Przybyły z konwojem rząd Papandreu rozpoczął swe prace od opracowania układu o demobilizacji wszystkich partyzanckich sił zbrojnych. Lecz 5 ministrów EAM złożyło dymisję, policja EAM odmówiła wydania broni, ogłoszony został strajk generalny, a 3 grudnia zaczęła się w Grecji wojna domowa. Jej bezpośrednim powodem było starcie pomiędzy rządową policją (z okresu okupacji niemieckiej) i tłumem demonstrantów na placu Konstytucji w Atenach, w którym zginęło kilkadziesiąt osób.
Gdy po kilu dniach do Aten przyleciał marsz. Aleksander i Harold Macmillan, w rękach Brytyjczyków znajdowało się tylko jedno lotnisko, plaże, ani jeden port i kilka enklaw w Atenach, między którymi łączność możliwa była tylko przy pomocy pojazdów opancerzonych. Sytuacja ta zmieniała się powoli w związku z przerzutem dwóch dywizji, lotnictwa i okrętów bojowych z frontu włoskiego. Interwencja brytyjska przeciwko powstaniu greckiemu spotkała się z dużą krytyką prasy i opinii publicznej w Stanach Zjednoczonych, a także w samej Wielkiej Brytanii. Amerykanie zadeklarowali neutralność, ich pojazdy z wywieszonymi flagami, swobodnie poruszały się po Grecji. To też Brytyjczycy próbowali rozwiązać konflikt na drodze politycznej, domagając się ustanowienia arcybiskupa Aten regentem królewskim, który mógłby przystąpić do rozmów pokojowych z powstańcami. Na to król grecki się nie zgadzał.
W dniu 26 grudnia przyleciał do Aten premier Winston Churchill i następnego dnia zorganizował na swym krążowniku w Pireusie konferencję pokojową z udziałem wszystkich stron konfliktu i zaproszonych przedstawicieli USA, Francji i ZSRR. Zakończyła ona pierwszy etap powstania. Król zgodził się na ustanowienie regenta, który rozpoczął pertraktacje z ELAS. Z początkiem stycznia 1945 r. utworzony został nowy rząd z udziałem przedstawicieli EAM, podpisany został rozejm, nastąpiła wymiana jeńców, a 12 lutego podpisany został układ pokojowy, po uzgodnieniu spraw rozbrojenia partyzantów ELAS, wymiany zakładników, amnestii i in.
W ten sposób kompromisowo zakończyły się powstanie i wojna domowa w Grecji w 1944 r., trwająca niespełna 2 miesiące. Autor książki, tłumacząc się, napisał: ... Wielu moich przyjaciół greckich pytało z wyrzutem, dlaczego nie postawiliśmy sprawy na ostrzu noża i nie kontynuowaliśmy operacji, aż do całkowitego zniszczenia sił rewolucyjnego komunizmu. ... Krytyka ze strony przyjaciół greckich była w zasadzie słuszna. Ale tylko w teorii. Bo gdybyśmy mieli dość siły, gdybyśmy nie musieli liczyć się z wrogością Waszyngtonu i rządu amerykańskiego, gdybyśmy nie mieli obowiązku rozpoczęcia wiosną 1945 r. nowej ofensywy we Włoszech (bardzo trudnego zadania wobec braku odpowiedniej ilości wojska), gdyby brytyjska opinia publiczna znała całą prawdę – no to wtedy z pewnością moglibyśmy doprowadzić naszą misję grecką do końca...
Po zawarciu układu pokojowego nowo tworzone policję i wojsko rządowe formowano wyłącznie z monarchistów i z byłych greckich hitlerowców, nastąpił też długi okres represji, aresztowań, masowych sądów i skrytobójczych mordów dziesiątków tysięcy członków ELAS. Część z nich schroniła się w górach, nie oddając broni. Wybory parlamentarne odbyły się ze znacznym opóźnieniem dopiero 31 marca 1946 r., a referendum ustrojowe w sierpniu 1946 r. Zostały one zbojkotowane przez Komunistyczną Partię Grecji, stąd w ich wyniku pełną władzę utrzymały partie prawicowe i Grecja pozostała królestwem.
W drugim półroczu 1946 r. wojna domowa w Grecji odrodziła się na o wiele większą skalę, trwała do sierpnia 1949 r., przy znacznie większym zaangażowaniu militarnym ze strony brytyjskiej oraz była finansowana i zaopatrywana od 1947 r. przez USA, w ramach doktryny Trumana. Skończyła się pogromem greckiej lewicy. Harold Macmillan nie był już wtedy szefem alianckiej Komisji Kontroli ds. politycznych państw śródziemnomorskich, ale popierał ingerencję wojsk brytyjskich w greckiej wojnie domowej (monarchia – republika) i czuł się w pełni usatysfakcjonowany swymi działaniami w czasie pierwszej fazy greckiej wojny w 1944 r., które przyniosły potem Wielkiej Brytanii zwycięstwo w Grecji po trzech latach krwawych walk.